Dieta ketogenna w cukrzycy i innych chorobach przewlekłych

Dieta ketogenna w cukrzycy i innych chorobach przewlekłych

Dieta ketogenna

Od ostatnich lat mamy więcej dowodów na terapeutyczne działanie diety ketogennej w niektórych schorzeniach. Na początku stosowano ją przy epilepsji. W latach 70. stała się popularna jako „dieta Atkinsa” – mająca na celu redukcję masy ciała. Dieta ta charakteryzuje  się redukcją węglowodanów  (mniej niż 50 g na dobę), stanowi to 5 – 10 % dobowego zapotrzebowania kalorycznego.  Pozostałe makroskładniki: białka i tłuszcze są odpowiednio zwiększane. Z tym, że z zasady dieta ketogenna powinna być dietą wysokotłuszczową – uważa się, że tłuszcz powinien stanowić 75 – 80% pobrania energetycznego, a białka maksymalnie 15 %.

Co to jest ketoza?

Jest to stan w którym organizm czerpie energię z innego źródła (ciał ketonowych) niż glukoza, w chwili gdy nie ma jej wystarczającego spożycia. Insulina aktywuje odpowiednie enzymy, które gromadzą energię pozyskiwaną z węglowodanów, dlatego redukując pobranie glukozy (i innych węglowodanów), obniża się stężenie insuliny we krwi. Im mniejsze stężenie insuliny, tym mniejsza lipogeneza, czyli proces tworzenia tkanki tłuszczowej i tym samym mniej organizm odkłada tłuszczu. Po kilku dniach „głodówki węglowodanowej” (najczęściej 3-4 dni) zapasy glukozy się wyczerpują. Mózg nie ma już z czego korzystać, dlatego przestawia się na inne źródło energii jakim są zapasy tłuszczu. Wątroba w swoich mitochondriach wytwarza tzw. ciała ketonowe – acetylooctan, aceton, kwas beta-hydroksymasłowy. Proces ich tworzenia nazywa się ketogenezą. Okazuje się, że przy produkcji ciał ketonowych powstaje mniejsza liczba wolnych rodników – dzięki temu praca mitochondriów jest efektywniejsza. Organizm produkuje mniejszym kosztem więcej energii.

Dieta ketogenna w cukrzycy i innych chorobach przewlekłych

Owoce w diecie ketogennej są dozwolone, ale w ograniczonych ilościach

Gdy dochodzi do naprodukcji acetylooctanu, zaczyna się on pojawiać we krwi i moczu. Natomiast specyficzny zapach z ust jest efektem wydostawania się lotnego acetonu i świadczy o wprowadzeniu organizmu właśnie w stan ketozy, która jest fizjologicznym zjawiskiem, a nie chorobowym. Podczas ketozy normalizuje się glikemia, poziom ciał ketonowych jest podniesiony, ale nie zawyżony. Również pH krwi jest w zakresie prawidłowym. Nie należy tego stanu mylić z kwasicą ketonową – zaburzeniem chorobowym.

Utrata masy ciała – mocne dowody

Nie ma wątpliwości, że dieta ketogenna jest bardziej skuteczna w redukcji masy ciała niż dieta niskotłuszczowa. Uważa się, że mechanizm polega na zmniejszeniu apetytu z powodu większego uczucia sytości dzięki białkom i tłuszczom. Następnie wpływ na hormony łaknienia, zmniejszenie lipogenezy i zwiększone spalanie tkanki tłuszczowej. Dlatego szybciej się chudnie i łatwiej – bo uczucie głodu tak nie doskwiera. Oczywiście należy wspomnieć, że na początku organizm musi się przyzwyczaić do braku węglowodanów i pierwsze 3 dni są najgorsze. Mogą pojawić się bóle głowy, brak sił, spadek koncentracji, senność, zmęczenie itp. Jest to oczywiście normalne zjawisko tzw. „odstawienia węglowodanów”, od których często jesteśmy uzależnieni. Jako ciekawostkę dodam, że uzależniają one dwukrotnie mocniej niż tytoń.

Choroby serca

Mamy rzetelne wyniki badań pokazujące skuteczność diety ketogennej w obniżaniu ryzyka chorób serca. Podczas stosowania diety normalizuje się lipidogram: obniża się poziom cholesterolu całkowitego, zwiększa poziom HDL i LDL. Należy tu wspomnieć, że lipoproteina LDL nie przyczynia się do chorób serca. Najbardziej aterogenne są małe lipoproteiny LDL, które są bardzo podatne na utlenienie przez wolne rodniki. Kolejny ważny mechanizm związany jest z enzymem potrzebnym do syntezy cholesterolu: reduktazą 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-CoA aktywowaną przez insulinę. Redukcja spożycia węglowodanów powoduje zmniejszenie syntezy cholesterolu i poprawienie profilu lipidowego. Dlatego stosując tę dietę obniżamy zachorowalność na problemy naczyniowe.

Cukrzyca

Podstawową wadą oporności na insulinę jest niemożność wykorzystania przez komórki mięśni, glukozy krążącej we krwi, ponieważ nie reagują one na insulinę. Organizm osoby chorującej na cukrzycę (z towarzyszącą insulinoopornością) przenosi większą część spożytych węglowodanów do wątroby, gdzie zamieniane są w tkankę tłuszczową, zamiast trafiać do mięśni. Prowadzi to do otyłości i zespołu metabolicznego. Odcięcie źródeł węglowodanów  i zmniejszenie ich ilości w diecie ketogennej poprawia wrażliwość na insulinę.

Boden i wsp. przeprowadzili badania u osób otyłych z cukrzycą typu 2, którzy otrzymywali dietę o niskiej zawartości węglowodanów (<20 g / dobę) przez 2 tygodnie. Glukoza w osoczu spadła z 7,5 do 6,3 mmol / l, a stężenie hemoglobiny glikowanej zmniejszyło się z 7,3 do 6,8% i nastąpiło polepszenie wrażliwości na insulinę.

W innym badaniu, ale trwającym dłużej, bo 56 tygodni. U otyłych uczestników chorującym na cukrzycę zastosowano dietę ketogenną i otrzymano bardzo korzystne efekty – mocny spadek masy ciała i poprawa glikemii. Dodatkowo obniżył się poziom cholesterolu całkowitego oraz triacylogliecroli, natomiast podniósł się poziom HDL.

Ostatnie duże epidemiologiczne badanie wskazuje jednoznacznie, że ryzyko zachorowania na cukrzycę jest bezpośrednio związane ze spożyciem cukru, a nie nadwagą czy siedzącym trybem życia. Redukując cukier, redukujemy zachorowalność na cukrzycę. To takie proste prawda 🙂

A co z cukrzycą typu 1.? Badania pokazują, że dieta zawierająca 70-90 g węglowodanów w długoterminowym stosowaniu jest dobrą alternatywą leczenia u osób z cukrzycą typu 1., ponieważ obniża i poprawia glikemię. Natomiast nie ma rzetelnych powodów na stosowanie powszechnie zalecanych diet węglowodanowych o niskiej zawartości tłuszczu w cukrzycy typu 1.

Pieczywo w diecie ketogennej

Pieczywo w diecie ketogennej jest zakazane

Padaczka

Już od 1920 r. dieta ketogenna była stosowana jako jedno z narzędzi w leczeniu epilepsji. Dotąd nie znamy dokładnego mechanizmu działania w zmniejszaniu napadów padaczkowych. Mimo to obecnie dieta ta jest podstawą leczenia w ośrodkach na całym świecie, ponieważ obniża ilość napadów średnio o 30-40 %.

Trądzik

Mamy doniesienia, że dieta ketogenna obniża ilość zmian trądzikowych. Mechanizm polega na obniżeniu poziomu insuliny, co skutkuje zmniejszeniem IGF-1 i ilości wolnych androgenów. Jak wiadomo androgeny, insulina oraz IGF-1 nasilają problemy trądzikowe. Warto dodać, że podstawowe zalecenia dietetyczne dla osób z tym problemem zwracają uwagę na zmniejszenie spożycia właśnie produktów o wysokim indeksie glikemicznym  np. czekolady, pieczywa, nabiału.

Nowotwory

Hiperinsulinemia, hiperglikemia i przewlekły stan zapalny mogą wpływać na proces nowotworowy poprzez różne szlaki, w tym szlak insuliny / IGF-1. Należy wspomnieć, że większość komórek rakowych posiada receptory insuliny i IGF-1. Wykazano, że insulina może przyczyniać się do wielu mechanizmów nowotworowych, w tym do proliferacji, ochrony przed apoptozą, inwazji i przerzutów. Szlak IFG-1  promuje rozwój komórek nowotworowych i ułatwia dyfuzję raka poprzez angiogenezę.

Tak jak wspomniano wyżej – mechanizm diety ketogennej w tej sytuacji jest taki sam: zmniejszenie spożycia węglowodanów – spadek insuliny i poziomu glukozy – zmniejszenie stanów zapalnych – co oznacza mniej komórek nowotworowych. Oczywiście nie w każdym typie nowotworu dieta będzie skuteczna, ale wyniki badań są obiecujące.

PCOS

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest częstym zaburzeniem endokrynnym u kobiet. Najczęstsze objawy to: nadmiar androgenów, zaburzenia w funkcjonowaniu jajników, otyłość. Oporność na insulinę i związana z nią hiperinsulinemia bardzo częstą występuje u kobiet z PCOS (65-70 %). Podniesione stężenie insuliny wpływa na działanie androgenów – zwiększając ich poziom. Kobiety chorujące na PCOS oprócz problemów z glikemią i insulinemią wykazują tendencję do dyslipidemii, przewlekłego stanu zapalnego i cukrzycy. Obecne leczenie polega na połączeniu dwóch elementów: zmiany stylu życia- aktywność fizyczna i dieta oraz farmakologia: podawanie metforminy. Wiadomo, że celem leczenia jest poprawa wrażliwości na insulinę oraz wyrównanie glikemii i to może zrobić dieta ketogenna. Nie mamy obecnie jednoznacznych badań klinicznych, które potwierdzałyby skuteczność tego typu diety w PCOS. Natomiast jeśli mamy rzetelne dowody na skuteczność w cukrzycy, to czemu się jeszcze zastanawiamy 🙂

Kiedy nie powinno stosować się diety ketogennej:

  • U sportowców trenujących np. biegi sprinterskie, triathlon, gdzie glikogen jest głównym źródłem energii.
  • U osób z chorą tarczycą – zbyt niska podaż węglowodanów może powodować nasilenie produkcji rT3 co zakłóci procesy metaboliczne w organizmie.
  • Również nie zaleca się diety osobom z problemami układu pokarmowego – duża podaż tłuszczy może być źle tolerowana.

Zagrożenia diety ketogennej

Uważa się, że ze względu na wysoką zawartość białka w diecie ketogennej istnieje ryzyko związane z uszkodzeniem nerek. Jednak dieta diecie nierówna. Prawidłowo skonstruowana dieta ketogenna nie powinna zawierać więcej niż 15 % białka, co jest poziomem normalnym i zalecanym przez różne instytucje naukowe na całym świecie. I tutaj właśnie istnieje spór pomiędzy różnymi naukowcami, ponieważ jak pamiętamy zaleca się, aby spożycie tłuszczów nasyconych nie przekraczało 10 % dziennego pobrania energii. Mamy badania pokazujące, że kwasy nasycone nie powodują miażdżycy, są bardziej stabilne niż wielonienasycone tłuszcze roślinne. Dlatego uszkodzenie nerek może wystąpić tylko wtedy, gdy stosujemy dietę wysokobiałkową i niskowęglowodanową. Przy wysokotłuszczowej i niskowęglowodanowej nie ma takiego zagrożenia.

Przeczytaj również: Tłusta dieta to zdrowie oraz Jadłospis w diecie ketogennej

Potrzebujesz jadłospis wg zasad diety ketogennej?

Poniżej możesz zamówić gotowy jadłospis. GRATIS jest mini poradnik dla osób początkujących obejmujący m.in. takie zagadnienia jak najczęstsze błędy popełniane w diecie ketogennej.

dieta ketogenna
Dieta ketogenna w praktyce

Zamówisz jadłospis tutaj: LINK

Leave a Reply

Your email address will not be published.